Bescherming tegen de wind

OH, IHR UNGLÜCKLICHEN
EUREM BRUDER WIRD GEWALT ANGETAN
UND IHR KNEIFT DIE AUGEN ZU!
DER GETROFFNE SCHREIT LAUT AUF
UND IHR SCHWEIGT.

DER GEWALTTÄTIGE GEHT UM
UND WÄHLT SEIN OPFER
UND IHR : UNS VERSCHONT ER,
DENN WIR ZEIGEN KEIN MISSFALLEN.

WAS SEID IHR FÜR EINE STADT!
WAS SEID IHR FÜR MENSCHEN!


Berthold Brecht




Het is onvermijdelijk. Wie naar Berlijn reist staat op een of ander moment voor de restanten van de muur die ooit West en Oost scheidde. Wie in een gevangenis zit wil er uit. Wie door een muur van de vrijheid wordt gescheiden wil over of onder die muur, ten alle prijze naar het onbereikbare toe. Er werden gaten gekapt, tunnels gegraven, stellingen aangebracht om de muur te overwinnen. Zij die over de muur geraakten moesten nog een stuk braakgrond oversteken. Zo herinner ik me nog levendig de TV beelden van vluchtende Oost-Berlijners die doorheen de prikkeldraad en het mitraillettevuur het Westen probeerden te bereiken. Ter nagedachtenis van de meestal jonge mensen die tijdens hun vlucht door landgenoten of de Russische bezetter werden neergeschoten bemerk je op verscheidene plaatsen in de stad kleine gedenktekens, vaak wat vergeelde foto's in een plastic omhulsel aan een boom gespijkerd. Bij de meeste foto's hangen bloemen en een collectebus waarin wat geld kan worden gestopt om kaarsen te laten branden.
De eerste stukjes muur zagen we, netjes verpakt in plastic zakjes, verkocht worden aan Japanse toeristen. Even later stonden we voor echte fragmenten van de muur op de drukke Potsdamerplatz. Ook op deze site wordt enige nering niet geschuwd.
Maar vandaag gaan we naar het langste nog bewaarde stuk van de muur, meer dan een kilometer lang. We verlaten de ondergrondse aan de Frankfürter Tor en nemen daar de tram in de Warschauerstrasse tot aan de Oberbaumbrücke over de Spree. De brug in rode steen is net een middeleeuws bouwwerk met torens en kantelen. De straat aan de rechteroever van de Spree is de Mühlenstrasse. Daar staat de Berliner Mauer East Side Gallery, ongeveer 1300 meter originele muur tot aan het Ostbahnhof. Vroeg in de voormiddag zijn er erg weinig toeristen en dat biedt de mogelijkheid om de graffiti aangebracht aan de Oostelijke zijde, in al hun pracht te bewonderen. Er zitten echte pareltjes bij. Veel geëngageerde kunst, kleurrijk aangebracht door artiesten van over de gehele wereld. Dit stukje Berlijn alleen al is de reis meer dan waard.
Maar ook hier weer enkele onverlaten, jonge haantjes op skateborden die voorbij de muur snellen en slechts oog hebben voor graffiti die enkele schunnige fallus symbolen en pikant getekende vulva's voorstellen. De rest ontsnapt aan deze beperkte geesten, niet gehinderd door enige historische kennis en de elementairste stukjes uit de gedragscode van beschaafde mensen. "Zum kotzen" hoor ik een Duitser zeggen, en ik kan het niet beter verwoorden.
De muur opent zich ongeveer halverwege. Op het vroegere braakland tussen de muur en de Spree hebben de Berliners een strand aangelegd, met tonnen zand, strandstoelen, regenbestendige salons en palmbomen. Je kan er drank kopen, Cubaanse muziek beluisteren, languit in de zon liggen, vrijen, feesten, eten en de muur gebruiken als beschutting tegen de wind en ervan dromen dat dit monsterachtige bouwwerk enkel en alleen als een enorme windvang werd opgetrokken.

Onder de linden

All free men, wherever they may live, are citizens of Berlin, and, therefore, as a free man, I take pride in the words "Ich bin ein Berliner!"

John Fitzgerald Kennedy



Alhoewel de Ruschestrasse bijna 1 kilometer lang is en verschillende zijstraten heeft die allemaal volgebouwd zijn met minstens 5 verdiepingen tellende woonkazernes, zie je hier nauwelijks iemand op straat. Er klinkt geen muziek door de op een kleine kier staande ramen, er spelen geen kinderen op straat of in de plantsoenen. Op de parking van het Lidl warenhuis staan 6 wagens geparkeerd. Er hangt hier een doodse sfeer. Op onze wandeling naar het metrostation achter het Stasigebouw komen we welgeteld twee mensen tegen. Een forse man komt een gebouw uit samen met zijn Duitse herdershond. Hij kijkt ons niet aan en beantwoordt onze groet niet. Hij steekt haastig de straat over en laat zijn hond zijn behoefte doen in het parkje rechtover. We kruisen nog een oudere vrouw die een plastic zakje draagt waarin een bundel prei steekt. Zij schuifelt dicht tegen de gevels aan, ontwijkt onze blik en negeert onze groet. De Imbiss, een kleine barak waar men gebakken noedels met kip klaarmaakt en verkoopt, heeft geen klanten. Rechttegenover de Imbiss staat een vervallen soort tuinhuis met een verroest ijzeren tafeltje en drie stoelen naast de deur. Op en naast de tafel staan en liggen lege halfliter bierflessen en een halve kilo sigarettenpeuken. Blijkbaar is dit een restaurantje. Er wordt op een papier achter de gebarsten ruit aangekondigd dat vandaag de Soljanka maar 2 euro kost. ( Soljanka,- ik moest het opzoeken wegens nooit van gehoord- is een Oost -Europese zuur- pikante maaltijdsoep met augurk, tomaat, aardappelen en alle soorten worst en wat spek. )
In de metro staart iedereen voor zich uit. Er wordt niet gesproken.
Op de Alexanderplatz ("der Alex" zeggen de Berliners) nemen we een andere metrolijn die ons naar de Kochstrasse brengt waar we het Checkpoint Charlie willen bezoeken, de beruchte controlepost tussen de door Amerikanen gecontroleerde sektor van de stad en de Russische zone. Het oude plakkaat met opschrift in het Engels, het Russisch, het Frans en het Duits verwittigt dat je hier de Amerikaanse sektor verlaat, ... verliet.
Het checkpoint, midden de straat, werd ten behoeve van de toeristen opnieuw gebouwd. Achter een muurtje van zandzakjes staan twee, niet helemaal nuchtere Duitsers in Amerikaanse ersatz uniformen met de Stars en Stripes te zwaaien en gek te doen tegen enkele vrouwen uit een Japanees toeristengezelschap. Op het voetpad staat een exemplaar van de gekleurde medemens stukjes beton in plastic omhulsel te verkopen. Hij beweert bij hoog en bij laag dat het brokstukken van de Berlijnse muur zijn. De Jappen kopen. Ze fotograferen en filmen de ganse scène en poseren bij de "Amerikaanse soldaten". Het gaat er vrolijk aan toe op deze plaats die het einde van De Vrijheid was, maar verworden is tot een zielige commerciële spot in handen van een kwieke zakenman.
Van Checkpoint Charlie naar Unter den Linden is het twee metrostations ver. Deze imposante laan loopt van de Alexanderplatz tot aan de Brandenburger Tor, waarvan we silhouet in de verte zien staan. We hebben ons geïnstaleerd op het terras van een Italiaans restaurant, waar we wijn drinken en de passanten bekijken. Naast ons aan een tafel zit een groep tienermeisjes bij het voortdurend geluid van ringtonen te giechelen en te lachen. Ze hebben hun tassen met net aangekochte kleren en snuisterijen aan hun stoel gehangen. De meesten eten hun pizza uit de hand terwijl ze met de andere hand druk aan het SMS-en zijn. Misschien zijn ze wel langs deze weg met elkaar aan het kommunikeren. Het doet me denken aan het koppel in "Man bijt hond" dat in eigen huis met elkaar spreekt via E-mail.
Gelukkige wereld waarin we leven.
Gelukkige wereld waarin relatieonbekwaamheid en kontaktloosheid elektronisch worden gemaskeerd.
Gelukkig wereld waarin het noodzakelijk is dat je aan iedereen die het niet interesseert op je Facebookpagina kan melden dat je op dit eigenste moment een pizza zit te eten en dat het je smaakt.
Gelukkige wereld waarin je kan twitteren dat er veel volk rondloopt in de omgeving waar je smakelijk een pizza zit te eten.
Gelukkige wereld waarin de jeugd de geschiedenis niet meer kent en naar Berlijn komt om te shoppen.
We zien de bakvissen later op de dag terug tussen de betonnen graftomben in het Holocaust Mahnmal naast de Brandenburger Tor waar ze eerst in de rij hebben gestaan om een Starbucks koffie te bemachtigen. Daarna lopen ze tussen de grafstenen, gaan er kwetterend op liggen om te zonnen terwijl ze even SMS-en, blijkbaar niet gehinderd door enige kennis van de symboliek en de louterende betekenis van dit indrukwekkend memoriaal.

Unter den Linden loopt uit op de Pariser Platz aan de voet van de Brandenburger Tor, symbool van de Duitse eenheid. Hier sprak John Fitzgerald Kennedy zijn beroemde "Ich bin ein Berliner" uit. In een hoek van de Pariser platz, geprangd tussen de Franse ambassade en de Starbucks ligt het Kennedymuseum. Aan de andere kant van het plein staan het Adlon hotel en de Amerikaanse ambassade, zoals overal ter wereld niet discreet maar duidelijk zichtbaar zwaar bewaakt door de politie.
We wandelen verder naar de door toeristen erg gegeerde Reichstag, een gebouw dat je verplettert. Voor het gebouw hangt een Duitse vlag van tenminste 20 vierkante meter te wapperen. "Dem Deutschen Volker" staat in gouden letters op de monumentale voorgevel. Midden op het oude gebouw, ooit nog door "kunstenaar" Christo in zilveren stof ingepakt, prijkt een glazen koepel waardoor de zon de geest van de Duitse parlementsleden tijdens de zittingen van de Bundestag kan verlichten.
Naast de Reichstag ligt het moderne bouwwerk waar de kanselier zijn administratie bestuurt en zetelt. Een nieuwe metrolijn verbindt de Reichstag en het Bundeskanzleramt met het Hauptbahnhof, dat in grootsheid en pracht niet moet onder doen voor zijn naaste geburen. Overweldigd door de drukte vinden we pas na lang zoeken in het gekrioel het metrostation dat ons naar de Kurfürstendam moet brengen.
In deze mondaine winkelstraat geven we ons over aan het genoegen van flaneren in de zon langs overvolle caféterrassen, restaurants, pronkerige bedrijfsgebouwen en fancy winkels. Wij zorgen uitgebreid voor onze vochtbalans en gaan wat later eten in een zijstraat bij een Chinees.
We komen nog even uit de metro op de Alexanderplatz voor een slaapmutsje. De ober zegt dat het " Happy Hour " is en brengt ons met de glimlach nog eens hetzelfde.
De Ruschestrasse ligt er weer verlaten en nu het donker is, wat luguber bij. De Imbiss heeft geen klanten. Het vervallen tuinhuis is gesloten. In de kazernes brandt maar hier en daar wat licht.
Voor het hotel staan drie autocars geparkeerd. Twee komen uit Tsjechië, de andere uit Spanje.
In de loungebar zitten luidruchtige Russen te kaarten.
Dat wordt aanschuiven, morgen bij het ontbijt, en vechten om een schelle spek.

Berlin, Ruschestrasse

Berlin is the testicle of the West. When I want the West to scream, I squeeze on Berlin."
(Nikita Khrushchev)


Op weg naar Berlijn houden we een middagpauze in de Altstadt van Potsdam, de vroegere zetel van het groot Pruisische rijk en vergapen ons aan de rijkdom van de gebouwen en de breedte en de wijdsheid van de straten en pleinen. Het valt op hoe rustig het is op de markt, waar zelf de stalletjes en de kramen ver uiteen staan om geen gevoel van beslotenheid te bieden. De scholieren die her en der hun middagmaal gebruiken zijn gedisciplineerd en gemanierd. Lang geleden dat we dat nog hebben gezien.
Maar de tijd vliegt en Berlijn wenkt.
We verblijven er in het Grand City Globus Berlin, dat er uitziet als een doorsnee flatgebouw maar, eens binnen, het aanblik vertoont van een klassiek comfortabel hotel.
Adres: Berlin, Ruschestrasse 45.
Een half uurtje na aankomst in het hotel en de aankoop van een Berlin Welcome Card, die ons drie dagen toegang geeft tot het openbaar vervoer en vermindering aanbiedt in tal van musea en attrakties, wandelen we naar het dichtsbijzijnde metrostation. Aan het einde van de Ruschestrasse staat een enorm gebouwenkomplex. Wij denken dat het een hospitaal is want er staat een bord met een zestigtal naamplaten van dokters, kinesisten, ergotherapeuten en logopedisten. Op het gelijkvloers is er een grote apotheek. Voor het komplex een lege, met onkruid overwoekerde parking.
Met uitgangen in de Noormannestrasse en de Magdalenenstrasse en toegangspoort in de Ruschestrasse ligt hier voor ons het Staatssicherheitsgebäu.
Op de gevel een plakkaat waarop staat:
Hier befand sich van 1950 bis 1990 das Ministerium für Staatssicherheit der DDR. Es sicherte durch politische Willkur, Terror en Überwachung der Bevölkerung die Diktatur der SED. Am 15. Januar 1990 bezetsten Bürgerinnen und Bürger diesen Gebäudekomplex
We staan dus voor het vroegere hoofdkwartier van de gevreesde Stasi, de geheime dienst van de DDR en worden zo direkt geconfronteerd met de wrede en tragische geschiedenis van deze wereldstad.
Men heeft dit gebouwenkomplex wat spaarzaam opgeknapt en een nieuwe bestemming willen geven, een bestemming die nu ten dienste zou staan van de burgers en er werd een "Artsencentrum" van gemaakt. Voor de vroegere ingangspoort met de wachtlokalen voor de bewakers, staat nu een groot grondplan afgebeeld opdat iedereen hier wegwijs zou kunnen worden.
Kein Geheimnis mehr.
Het wachtlokaal werd cynisch vervangen door een bankautomaat. Kapitalisme vervangt Communisme.
Er rijden geen auto's af en aan in het artsencentrum. Er is weinig beweging en aktiviteit te zien. Ik denk dat het volk nog steeds onderhevig is aan afschuw voor deze plek waar zoveel mensen hebben geleden tijdens zinloze ondervragingen en martelingen. Deze plaats is nog niet genezen van het verleden. Hier hangt nog de geur van de pest.
Er zijn rondleidingen voorzien in het Stasimuseum en de archieven met burgerdossiers opgesteld door de geheime dienst die hier nog worden bewaard. Met toelating van de rechter kan iedere vroeger Oost-Duitse burger zijn dossier komen inzien.
Wij hebben echter geen enkele zin om dit oord te betreden. De aanblik van dit gruwelgebouw volstaat.
Adres : Berlin, Ruschestrasse 2
Er rijdt een ambulance met loeiende sirenes het nu blijkbaar nuttige monument binnen.
Even kippenvel.
Ik neem Haar wat steviger vast en we wandelen zwijgend naar de Untergrund, de hoek om, wat verder in de Magdalenenstrasse.

Der blaue Engel

Wie met de wagen naar Berlijn rijdt neme in Ziesar afrit 76 naar de paralelweg die Duits- rechtlijnig door de uitgestrekte, met plastic afgedekte aspergevelden en de loofbossen naar Brandenburg en Potsdam leidt. De oplettende reiziger ontwaart op de rechterkant van de weg, even na het naambord " PLAUE " een onooglijk plakkaat in de ongemaaide berm waarop een pijl naar rechts staat met daaronder "SEEBLICK". Rij nu de smalle boswegel in en je komt na wat draaien en keren terecht in een Heerlijkheid aan een meer. Eén blik op het eenvoudige hotel en het restaurant met groot terras aan het water volstaat om te beslissen dat de reisdag hier zijn einde kent.
De vriendelijke dame aan de balie gaat ons voor naar een mooie kamer op het eerste verdiep. De kamer ziet uit op zowel het meer als het bos en mijn Liefste slaakt een kreetje van verrukking.
Vijf minuten later nestelen we ons in de zetels aan de reling van het brede terras aan het zilveren meer. Er liggen enkele plezierbootjes aangemeerd. Een pauw wandelt parmantig, met strak gestreken staart tussen de tafels op zoek naar wat voedselresten. Van onze buren krijgt hij een frietje en een stukje sla toegeworpen.
Het is hier rustig en vredig zo in de zon aan het water. In deze sfeer bestellen we koele witte wijn en een bord asperges. De vijf asperges zijn dun, platgekookt en de Hollandaise saus heeft geen cayennepeper of een vleugje citroensap gezien, maar dit geheel ter zijde. Na een lange dag rijden smaakt dit toch en de Riesling zorgt voor de zure toets bij het hapje.
Het meer noemt de Wendsee en is een uitstulping van de Havel. In de achttiende eeuw werd door de Pruisen in twee jaar tijd een kanaal gegraven dat de Elbe verbond met de Havel en zo de vaartijd tussen Berlijn en Maagdenburg 150 kilometer korter maakte. Hier aan de Wendsee mondt het kanaal via een sluizenkomplex uit in de Havel. De zeilmakerij die hier vroeger gevestigd was raakte omwille van de motorisatie van de schepen in onbruik en werd verbouwd tot het huidige restaurant en later het hotel.
Wanneer de dienster aan onze tafel verschijnt denk ik als liefhebber van uitersten aan Marléne Dietrich die in Der blaue Engel "Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt" zingt terwijl ze haar mooie zachte ellenlange benen tot aan de kousenband streelt. Stel je nu de maagd voor die ons vraagt "wass sollen Sie essen?". Het is een kleine dikke grijze muis, heel zedig gekleed in een vormeloze donkere complet en een hoog dichtgeknoopte witte blouse. Ze heeft korte pootjes en daaronder gebreide grijze kousen en platte lelijke sandalen. Een kleine wrat siert haar onderkin. Ze beweegt nauwelijks haar lippen wanneer ze iets zegt. Dit is een weggelopen non of een kwezel die er nog niet uit is of ze in het klooster zal gaan of niet. Ik vermoed dat ze alleen de liefde van de Heer kent. Ze loopt licht waggelend als een eend en bij elke stap hoor je het krakend geluid van de harde riemen van haar schoeisel.
Op de spijskaart lees ik "'Panierte schweinenkotelette mit Spiegelei, dabei Peterselienkartoffeln und gebraten Zwiebeln". De Duitse taal is wonderzoet wanneer je een geliefde zachtjes toefluistert of een Bachcantate hoort, maar om eten te bestellen klinkt het telkens weer als een vloek. (Zeg nu zelf eens -"Leberknödeln"- en probeer je daar iets bij voor te stellen. Herhaal nog eens " Leberknödeln" en je honger is over.)
Niet lang na de bestelling komt de Mater Dolorosa aangesloft met de twee borden. Naast mijn panierte Schweinekotelette draagt ze het bord voor Haar: Hähnchenbruststreifen mit Blatsalat. Breek me de bek niet los!
Ik heb de indruk dat ze licht afkeurend kijkt wanneer ik mijn tweede biertje bestel.
De grote maan verschijnt boven het meer en het water klotst zacht tegen de wanden van de bootjes wanneer we licht verblijd onze bedstee opzoeken, mein blaue Engel und Ich...